 |
| Αγιά Σοφιά - Άποψη από το εσωτερικό του ναού |
Τι είναι όμως η Αγιά Σοφιά? Τι κάνει τους ανθρώπους να προσέρχονται πάνω από χίλια χρόνια και να εξέρχονται γεμάτοι δέος από αυτήν? Ποια χαρακτηριστικά έχει ώστε να κυριαρχεί επάνω και από το ίδιο το όνομα της Πόλης των Πόλεων όπου είναι χτισμένη?
Ελάτε μαζί μας να αναζητήσουμε τις απαντήσεις αυτές μέσα από το ταξίδι μας μέσα στην μεγαλοπρέπεια της αλλά και από την έρευνα που διενεργήσαμε. Ας ταξιδέψουμε...
Μέσα στο Δέος
Άποψη του ναού από την κεντρική είσοδο του
Έχοντας φτάσει στην Κωνσταντινούπολη, θέλοντας και μη το κεφάλι γυρίζει για να δει την φιγούρα της Αγιάς Σοφιάς. Σήμερα φτάσαμε σούρουπο και δεν προλαβαίναμε να την επισκεφτούμε. Καθισμένοι σε ένα μικρό καφέ, αγνάντι την είχαμε να χάνεται η φιγούρα της μέσα στα χρώματα του σούρουπου. Γύρω μας άνθρωποι καθόντουσαν και χανόντουσαν όπως και εμείς μέσα στα χρώματα αυτά. Είναι μοναδικό αυτό που συμβαίνει με αυτή την εκκλησιά, μπορεί να μην έχει γνώση κάποιος επισκέπτης για την υπέροχη Μονή της Χώρας, για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, για τα Ελληνικά ιστορικά σχολεία, για τα υπέροχα τείχη της Πόλης και για άλλα πολλά, αλλά την Αγιά Σοφιά μόλις την αναφέρεις κάτι σου θυμίζει, κάτι σου έρχεται στο μυαλό κάτι τόσο γνώριμο με την ίδια την ψυχή σου.
 |
| Κοιτώντας ψηλά |
Το επόμενο πρωί, ξεκινάμε για να φτάσουμε περιοχή όπου βρίσκετε η Αγιά Σοφιά, δεν είναι μακριά από το λεγόμενο Yeni τζαμί, ακόμα και με τα πόδια κάνεις την διαδρομή, εναλλακτικά όμως μπορείς να πάρεις το τραμ μιας που έχει στάση ακριβώς δίπλα από την εκκλησιά.
Φτάνοντας στην πλατεία μπροστά από την Αγιά Σοφιά και βλέποντας τον όγκο που έχει τότε νιώθεις πραγματικά που θα βρίσκεσαι σε λίγη ώρα. Περιμένοντας και εμείς στην σειρά για να μπούμε (ευτυχώς ήρθαμε καθημερινή, γιατί τα Σαββατοκύριακα ακούσαμε ότι μπορεί να περιμένεις στην ουρά ακόμα και 3 ώρες για να μπεις) κοιτάμε πάλι το μέγεθος της που ολοένα και γίνεται και πιο τεράστιο.
Έχοντας το εισιτήριο στο χέρι, είμαστε πια λίγα μέτρα από την είσοδο, μια στροφή και φτάσαμε... και η πρώτη ανατριχίλα φτάνει επίσης φτάνοντας στις πόρτες εισόδου για τον κυρίως ναό. Η μεγαλύτερη έχει 9 μέτρα ύψος με τεράστια θυρόφυλλα να είναι ανοιχτά και να σε υποδέχονται, ναι από αυτή την πόρτα έμπαινε μόνο ο αυτοκράτορας. Κοντοστεκόμαστε και ατενίζουμε το εσωτερικό. Με το που μπαίνουμε μέσα είμαστε σε άλλο κόσμο πια, κάποιοι γύρω μας είναι δακρυσμένοι, κάποιοι σε μια γωνιά "κοιτάνε προς τον ουρανό", άλλοι στέκονται χωρίς να αρθρώνουν λέξη. Όλοι μα όλοι νιώθουμε όμως ένα φτερούγισμα, νιώθουμε τόσο οικεία. Μέσα στο δέος του πόσο μικροί είμαστε μπροστά σε αυτό το μέρος, ταυτόχρονα δεν νιώθουμε μικροί, ναι... νιώθουμε σαν να μας αγκαλιάζει και να μας προστατεύει η Αγιά Σοφιά, είμαστε ταυτόχρονα πολύ μικροί αλλά πολύ μεγάλοι και αυτό το χαρακτηριστικό είναι πραγματικά μοναδικό.
 |
| Το σημείο όπου βρισκόταν το Ιερό |
Περνώντας ανάμεσα από κολόνες και περπατώντας πάνω στα καλύτερα μάρμαρα φτάνουμε στον διάδρομο που ανέβαινε στον γυναικωνίτη, φαρδύς και σκοτεινός ανηφορίζει προς τα πάνω, μια στροφή, δυο, τρεις, τέσσερις, πέντε... φτάσαμε ψηλά και βλέπουμε των κυρίως ναό κάτω μας. Οι γυναίκες το πρώτο που σκέφθηκα είχαν καλύτερη άποψη του χώρου, τουλάχιστον όσες καθόντουσαν μπροστά και ποια είχε μέσα στο οπτικό της πεδίο σχεδόν όλη την εκκλησιά, μα βέβαια η αυτοκράτειρα που καθόταν στην μέση του γυναικωνίτη και έβλεπε σχεδόν τα πάντα. Από εδώ είναι ο τρούλος μεγαλόπρεπος και ξεχωρίζει και ο κυρίως χώρος. Περπατώντας γύρω από τον γυναικωνίτη κάθε λίγο σταματάμε για να θαυμάσουμε ακόμα μια φορά, για να αφουγκραστούμε ακόμα μια φορά, για να συναντηθούμε με το εσωτερικό της ψυχής μας ακόμα μια φορά.
 |
| Η Κεντρική είσοδος όπως είναι σήμερα |
Η αλήθεια είναι ότι προσπαθούμε να μπούμε και να δούμε όσο πιο πολλά μπορούμε, ακόμα και στην πιο μικρή γωνιά που είναι προσβάσιμη (γιατί πολλά δεν είναι) πατάμε το πόδι μας και θαυμάζουμε το όλο κτίσμα.
Ακόμα και το κατέβασμα από το γυναικωνίτη είναι εμπειρία. Ακόμα και αυτά τα σκαλοπάτια μας αφήνουν μνήμες, μέσα από την ομορφιά που έχουν και από την απλότητα τους..
Είμαστε πάλι στον κυρίως ναό, αλλά ακόμα δεν θέλουμε να φύγουμε, κάνουμε ακόμα μία βόλτα γύρω - γύρω, πάλι πίσω από κάθε κολόνα, πάλι κοιτώντας συνέχεια τον τρούλο.
Βγαίνοντας από την τεράστια πόρτα και καθώς βαδίζουμε προς τα έξω, ένα σφίξιμο πιάνει την καρδιά μας, ένα γιατί, ένα πως από οίκος του θεού σήμερα έχει γεμίσει με μουσουλμανικές επιγραφές... Εκείνος ξέρει καλύτερα από εμάς όμως..
Είμαστε πια στην μεγάλη πλατεία που υπήρχε κάποτε ο ιππόδρομος. Η Αγιά Σοφιά μας αποχαιρετά και εμείς λέμε νοερά ότι θα τα ξαναπούμε...
 |
| Άποψη του εσωτερικού από το γυναικωνίτη |
Η Αγιά Σοφιά με αριθμούς και όχι μόνο
Για να καταλάβουμε το μέγεθος του ναού ερευνήσαμε και σας παρουσιάζουμε μοναδικά χαρακτηριστικά που έχει η Μεγάλη Εκκλησιά:
- Ο ναός της Αγίας Σοφιάς κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, σε σημείο που υπήρχε παλαιότερος ναός που είχε κτιστεί από τον Μέγα Κωνσταντίνο, όπου είχε κτιστεί σε ερείπια παλαιότερου ειδωλολατρικού ναού.
- Το πλήρες όνομα του ναού είναι "Ναός της Ύπατης του Θεού Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού".
- Το κτίσιμο της Αγιάς Σοφιάς διήρκεσε 6 μόνο χρόνια. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 532 μ.Χ και ολοκληρώθηκαν το 537 μ.Χ Το σχέδιο της είναι βασιλική με τρούλο ενώ το κυρίως κτίσμα βασίζεται σε 4 τεράστιες κολώνες που δημιουργούν έναν σχεδόν τέλειο κύβο.
- Ο ναός υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές, όχι από τους Οθωμανούς με την άλωση της πόλης αλλά από τους Φράγκους κατά το τέλος της κυριαρχίας τους στην Πόλη το 1260 μ.Χ.
 |
| Η Πλατυτέρα όπως φαίνεται σήμερα μετά και την τελευταία ανακατασκευή του χώρου |
- Το μέγεθος του ναού είναι 77 μέτρα μήκος Χ 71 μέτρα πλάτος Χ 55 μέτρα ύψος (συμπεριλαμβανομένου του τρούλου) και έχει συνολικό εμβαδόν 7.000 τ.μ
- Τα παράθυρα που δίνουν αυτό τον μοναδικό φωτισμό στον ναό ανέρχονται σε 180, εκ τον οποίον τα 40 βρίσκονται στον τρούλο.
- Οι αρχιτέκτονες της Αγιάς Σοφιάς, ήταν οι καλύτεροι στον κόσμο. Ο Ανθέμιο από τις Τράλλεις και Ισίδωρο από την Μίλητο, ο κάθε ένας λέγεται ότι είχε 100 προτωμάστορες στην δούλεψη του και ο κάθε πρωτομάστορας είχε 100 εργάτες.
- Ο τρούλος της Μεγάλης Εκκλησιάς είναι το επιστέγασμα της μηχανικής. Ακόμα και σήμερα κανένα κτίσμα δεν έχει ξεπεράσει την αρμονία του τρούλου αυτού. Για να καταλάβετε ακριβώς την τελειότητα αυτή, θα πρέπει να γίνει μία απλή διαίρεση, όπου στον αριθμητή θα βάλουμε το ύψος της κατακόρυφου και στον παρονομαστή την διάμετρο, όσο πιο μικρό είναι το αποτέλεσμα τόσο πιο η κατασκευή πλησιάζει την τελειότητα. Η Αγιά Σοφιά στον τρούλο της έχει 14μ κατακόρυφο άξονα και 3μ διάμετρο που μας κάνει σαν αποτέλεσμα 0.451. Κανένα άλλο κτίσμα στον κόσμο δεν φτάνει σε αυτό το νούμερο.
- Ο τρούλος που υπάρχει σήμερα δεν είναι ο αρχικός (ο οποίος λέγετε ότι ήταν πιο κοντός και πιο φαρδύς) μιας που έπεσε στον μεγάλο σεισμό του 558 μ.Χ. Ο γιος του Ισήδωρου, ο λεγόμενος Ισήδωρος ο Νεότερος έφερε εις πέρας την ανακατασκευή του τρούλου.
 |
| Το θαυμάσιο ψηφιδωτό με την Παναγία, τον Ιησού και τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο |
- Όταν έγιναν τα εγκαίνια του Ναού έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537, από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό, ακόμα και ο ίδιος δεν άντεξε και μπροστά στο κάλλος αναφώνησε "Ας είναι δοξασμένος ο Θεός που με αξίωσε να κάνω αυτό το έργο, Νενικήκασέ σε Σολομών", τα θυρανύξια ακολούθησε διαμοιρασμός τροφίμων σε όλους τους φτωχούς. 30.000 μεζούρες στάρι, ελάφια, και εκατοντάδες κιλά χρυσού μοιράστηκαν ως δωρεά.
- Την περίοδο της ακμής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έφτασε να υπηρετούν στην Αγιά Σοφιά 1000 ιερωμένοι. Την περίοδο πριν την πτώση της οι ιερωμένοι που λειτουργούσαν ήταν ελάχιστοι.
- Η ιδιαιτερότητα της εκκλησίας αυτής αντικατοπτρίζει και οπτικοποιεί μία ολόκληρη αυτοκρατορία. Κανένα άλλο κτίσμα δεν είναι τόσο συνυφασμένο και άρρηκτα δεμένο όπως η Αγιά Σοφιά με το Βυζάντιο.
 |
| Ο Εντυπωσιακός τρούλος, θαύμα μηχανικής και αρχιτεκτονικής. |
- Η Αγιά Σοφιά, είναι το μοναδικό κτήριο που οι Οθωμανοί, δεν αλλάξανε το όνομα του, λόγο σεβασμού σε αυτό και στον Μωάμεθ τον Πορθητή που εισερχόμενος μέσα στην εκκλησία και βλέποντας έναν στρατιώτη του να καταστρέφει τα μάρμαρα, αμέσως τον σκότωσε ο ίδιος και διέταξε να μην καταστραφεί τίποτα από τον ναό.
- Η αντοχή του σε σεισμούς αποτελεί ακόμα και σήμερα σημείο μελέτης και έρευνας, υπολογίζεται ότι από τον 5 αιώνα έχει δεχθεί πάνω από 30 σεισμούς άνω των 7 Ρίχτερ.
 |
| Κίονας στο γυναικωνίτη, έχει αποκαλυφθεί μετά από εκατοντάδες χρόνια ένας υπέροχος Άγγελος |
- Η είσοδος του Αυτοκράτορα στο Ναό ήταν πάντα τελετουργική, για το πως γινόταν διαβάζουμε από το πόνημα "Ο Μυρεψός" - " Την αυριανή χιλιάδες πολίτες συνωστίζονταν στην Αγία Σοφία. Ο Ζήνωνας είχε σταθεί με τον Γεώργιο στη δεξιά στοά, κοντά στους ψάλτες και οι γυναίκες με τα παιδιά στην αριστερή πλευρά του γυναικωνίτη. Πλησίαζε το τέλος του όρθρου, όταν ο Πατριάρχης βγήκε από το Ιερό να υποδεχτεί τον αυτοκράτορα στη βασιλική πύλη του νάρθηκα. Ο Ηράκλειος εισήλθε στο ναό συνοδευόμενος από δέκα εξκουβίτορες - ανάμεσά τους και ο Σισώης- με στολή εκστρατείας, δίχως τα ξίφη και τα κράνη τους. Αν και δεν ήταν ιδιαίτερα ψηλός, ο ξανθός αυτοκράτορας φορώντας την πορφύρα φάνταζε επιβλητικότερος των αντρών του. Τον ακολούθησαν ως τη δεξιά πύλη του Ιερού όπου στάθηκαν ακίνητοι, σαν αγάλματα. Οι διάκονοι υποδέχτηκαν τον Ηράκλειο σκύβοντας το κεφάλι και μετά τράβηξαν πίσω του το βαρύ κόκκινο παραπέτασμα του Ιερού. Δύο ώρες αργότερα, όταν τέλειωσε και η δέηση για την επιτυχή έκβαση της εκστρατείας, ο Ηράκλειος αναχώρησε για το Παλάτιο από τη δυτική έξοδο του Ιερού, συνοδευόμενος από τον Πατριάρχη και τους εξκουβίτορες. Σε ελάχιστες στιγμές ακούστηκε ο αχός από τις επευφημίες του συγκεντρωμένου στο Αυγουστιαίον πλήθους."
 |
| Άποψη στο εσωτερικό του ναού, από το ύψος του γυναικωνίτη και ταυτόχρονα από το σημείο που καθόταν η αυτοκράτειρα. |
Σημαντικές Χρονολογίες
Η Αγιά Σοφιά στέκεται με την μορφή που έχει σήμερα από τα μέσα του 5ου αιώνα μ.Χ. δηλαδή πάνω από 1400 χρόνια. Οι πιο σημαντικές στιγμές της ιστορίας της είναι:
334 μ.Χ - Ο Μέγας Κωνσταντίνος ξεκινάει την κατασκευή της εκκλησίας, σε τόπο όπου παλαιότερα υπήρχε ειδωλολατρικός ναός.
360 μ.Χ - Τελειώνει ο πρώτος ναός και γίνονται τα επίσημα εγκαίνια του. (αν και δεν γνωρίζουμε πολλά για πως ήταν ο ναός αυτός, από τα λίγα στοιχεία που έχουμε ξέρουμε ότι ήταν πεντάκλιτη βασιλική, χωρίς τρούλο).
404 μ.Χ - Ο Αυτοκράτορας Θεοδόσιος ανακαινίζει τον ναό και του δίνει νέα αίγλη.
532 μ.Χ - Καταστροφή του Ναού στην διάρκεια της Στάσης του Νίκα
532 μ.Χ - Ανέγερση του νέου ναού από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό
537 μ.Χ - Εγκαίνια του νέου ναού
558 μ.Χ - Κατάρρευση του τρούλου μετά από σεισμό
563 μ.Χ - Εγκαίνια του ναού μετά την ανοικοδόμηση του τρούλου
1204 μ.Χ - Άλωση της Πόλης από τους Φράγκους και μετατροπή του σε καθολικό ναό
1261 μ.Χ - Ο ναός γίνεται πάλι Ορθόδοξος
1453 μ.Χ - Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς και μετατροπή της σε τζαμί
1934 μ.Χ - Μετατροπή της σε μουσείο από τον Κεμάλ
 |
| Αγιά Σοφιά - Φως Παντού |
Οι Θρύλοι της Αγιάς Σοφιάς
Ο ναός της Αγιάς Σοφιάς, ένα έργο ανθρώπινο αλλά ταυτόχρονα Θείο, μέσα στην ιστορική πορεία του έχει συνδεθεί όσο κανένα άλλο έργο με θρύλους και δοξασίες. Ας δούμε τις σημαντικότερες από αυτές. Αλλά πριν ξεκινήσουμε θα σας πούμε ότι και σε εμάς στο ταξίδι μας στην Μεγάλη Εκκλησιά, μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση πως εμφανίζονται Σταυροί μέσα από πολλές στρώσεις ασβέστη που έχουν πάνω τους..Το σχέδιο του Ναού.
Ο αυτοκράτορας έχει καλέσει τον πρωτομάστορα να του κάνει σχέδια για την ανέγερση του ναού. Όσα όμως και αν κάνει αυτός, κανένα δεν αρμόζει στο μεγαλείο που πρέπει να δοθεί. Έτσι λοιπόν μία Κυριακή με το τέλος της λειτουργιάς, ο αυτοκράτορας μοιράζει αντίδωρο, όμως εκείνο πέφτει κάτω και πριν προλάβει κανείς να το σηκώσει μία μέλισσα το αρπάζει και βγαίνει έξω από το ανοιχτό παράθυρο. Ο αυτοκράτορας βγάζει άμεσα διαταγή να βρεθεί το αντίδωρο και έτσι όλοι ψάχνουν να το βρουν στα δικά τους μελίσσια. Έτσι λοιπόν και ο πρωτομάστορας κοιτάζει τα δικά του. Και τι να δει, μόλις ανοίγει την κυψέλη εκστασιάζεται μπροστά από το θέαμα, εδώ και μέρες τα μελίσσια έχουν φτιάξει μία τέλεια εκκλησιά, με τρούλο, κολώνες, ακόμα και το ιερό. Ο πρωτομάστορας αποτυπώνει την εκκλησιά και τρέχει στον αυτοκράτορα ο οποίος αποδέχεται με χαρά τα σχέδια σαν τα τελικά και ξεκινάει το κτίσιμο της εκκλησιάς.
 |
| Αγιά Σοφιά, άποψη από τον γυναικωνίτη |
Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς.
Είναι ο πιο γνωστός και λαοπρόβλητος θρύλος. Έχει σχέση με τον τελευταίο αυτοκράτορα που μαρμάρωσε μέσα στο Ναό. Η παράδοση αυτή πέρασε από στόμα σε στόμα μέχρι και σήμερα. Ο θρύλος λέει ότι Άγγελος τον έκρυψε σε μέρος μυστικό και σφράγισε την είσοδο, η είσοδος θα ανοίξει ξανά όταν θα θέλει ο θεός να ξαναγίνει η Πόλη Ελληνική.
 |
| Εντυπωσιακή άποψη του ναού της Μεγάλης Εκκλησιάς |
Ο Τελευταίος Ιερέας.
Λέγεται ότι την ώρα που ορμούσαν οι Οθωμανοί στην Πόλη και στην Αγιά Σοφιά, γινόταν λειτουργία. Μπαίνοντας οι άπιστοι μέσα στον Ναό, άγγελος έκρυψε τον Ιερέα πίσω από τις κολόνες, μέσα στον τοίχο. Και όταν θα έρθει η ώρα να λειτουργήσει ξανά η εκκλησιά, ο ιερέας θα βγει έξω να συνεχίσει και εκείνος την λειτουργία που έμεινε στην μέση.
 |
| Σταυροί που διαγράφονται ξεκάθαρα μέσα από τις στρώσεις ασβέστη. |
Η Αγία Τράπεζα στα νερά του Βοσπόρου.
 |
| Ψηφιδωτό στην είσοδο της Αγιάς Σοφιάς |
Λέγεται πως ο Αυτοκράτορας γνώριζε πια πως δεν υπάρχει σωτηρία για αυτών και την αυτοκρατορία, έτσι διέταξε να γεμίσουν 3 πλοία με τα ιερά σκεύη και την Αγία Τράπεζα και να αποπλεύσουν δυτικά. Όμως το τρίτο πλοίο που είχε στο σκαρί του την Αγία Τράπεζα βούλιαξε στα νερά του Βοσπόρου και η Αγία Τράπεζα βρίσκεται ακόμα και σήμερα εκεί. Ναί, σε εκείνο το σημείο που όση φουρτούνα και να έχει τα νερά μένουν πάντα γαλήνια.
Ο Χρόνος.
Κοινό χαρακτηριστικό πολλών θρύλων είναι το πάγωμα του χρόνου την ώρα της άλωσης. Ο θρύλος με τον μοναχό που τηγάνιζε ψάρια και μαρμαρώθηκε μέχρι να συνεχίσει να τα τηγανίζει όταν πάλι λειτουργήσει ο ναός είναι χαρακτηριστικός. Άλλος θρύλος μας λέει ότι ένα ποτάμι σταμάτησε να κυλά. Σαν να χάθηκε η φυσιολογική ροή των γεγονότων που θα αποκατασταθεί πάλι με την Αγιά Σοφιά να γίνεται Ορθόδοξος Ναός.
Υπάρχουν ακόμα εκατοντάδες θρύλοι και Ιστορίες για αυτό το μοναδικό ναό. Ακόμα και οι σημερινοί Τούρκοι, έχουν το φόβο της επιστροφής της εκκλησιάς στους Έλληνες και αυτό φαίνεται από τους δικούς τους θρύλους και ιστορίες. Άλλοι αναφέρουν τους Σταυρούς που εμφανίζονται, άλλοι τα Μωσαϊκά, άλλοι τους Αγγέλους.
 |
| Κοιτώντας ψηλά. |
 |
| Αγιά Σοφιά - Στον Γυναικωνίτη |
Μπορείτε να δείτε από τα παρακάτω link περισσότερες πληροφορίες και οπτικό υλικό για την Αγιά Σοφιά
Ταξιδέψτε εικονικά στον ναό πατώντας εδώ :
Virtual Tour of Agia Sofia (English)
Δείτε τα παρακάτω βίντεο:
National Geographic (Αφιέρωμα - Greek Subs)
Μηχανή του Χρόνου - ΝΕΤ (Αφιέρωμα)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου